Полк Кастуся Каліноўскага вядомы як беларускае вайсковае падраздзяленне ў складзе УСУ, але ў яго шэрагах не толькі нашыя суайчыннікі. Каліновец Альбертас з пазыўным Дантыст — літовец, але прыехаў ва Украіну з Вялікабрытаніі, дзе скончыў інстытут і меў працу. Хлопец расказаў «Люстэрку» пра тое, як трапіў у беларускі батальён, што думае пра беларусаў, як увогуле выглядае яго праца як медыка падчас вайны.
«Паспеў папрацаваць і ў Макдоналдсе, і ратавальнікам у басейне»
Альбертасу Глазаўскасу 29 гадоў. Ён нарадзіўся ў Санкт-Пецярбургу, дзе сустрэліся яго бацькі.
— Мой бацька прыехаў у Піцер вучыцца на марака, потым працаваў у цывільным флоце, пазнаёміўся з маёй мамай, яна напалову руская, напалову беларуска, — расказвае хлопец. — У Пецярбургу я пражыў толькі 6 першых месяцаў свайго жыцця, потым нашая сям’я вярнулася на радзіму.
Але ў Літве яны не затрымаліся. Альбертасу было 14, калі праз эканамічны крызіс яго сям’я перабралася ў Вялікабрытанію. Там хлопец скончыў школу, пасля — каледж, дзе вывучыўся на спартовага трэнера. Пасля гэтага вучыўся ў Лонданскім спартовым інстытуце пры Мідлсэкскім універсітэце. Яго спецыяльнасць — рэабілітолаг.
— У Англіі я паспеў папрацаваць шмат дзе: і ў Макдоналдсе, і ратавальнікам у басейне, і нават кіраваў фургончыкам з марозівам. Падчас эпідэміі кавіду валанцёрыў ад Чырвонага Крыжа ў розных установах. Калі б ведаў наперад, пайшоў бы вучыцца на медыцыну, на парамедыка, — кажа Дантыст.
Хлопец прызнаецца, што ўсё жыццё хацеў пайсці ў войска: глядзеў шмат фільмаў пра вайну, займаўся ваенна-гістарычнымі рэканструкцыямі. Але не склалася: у Брытаніі не бралі праз літоўскае грамадзянства.
— Першапачаткова на вайну я не ехаў, я ехаў лячыць зубы. Таму і пазыўны ў мяне Дантыст, — смяецца хлопец. — Падлічыў, што ў Англіі выйдзе мінімум 6 тысяч еўра, а ва Украіне — 2 тысячы. Вось і вырашыў праехаць ва Украіну, каб сэканоміць і павандраваць. Я прыляцеў у Барыспаль 17 снежня 2021 года, тады ўжо было шмат размоваў пра тое, што Расія можа напасці. Але ж гэта такое: розумам разумееш, а сэрцам прымаць не хочаш. Думаў, максімум будзе абвастрэнне на Данбасе… Насамрэч мне было крыху сорамна, што я дагэтуль ніяк не дапамагаў Украіне, толькі ў думках падтрымліваў, а вайна ж ішла столькі гадоў.
24 лютага Альбертас, як і ўсе ўкраінцы, прачнуўся ад гукаў выбухаў і самалётаў. Выйшаў на двор і вёў жывую трансляцыю ўсяго, што адбывалася, на сваёй старонцы ў Facebook. Ужо пад вечар хлопец паехаў на таксі ў ваенкамат. Там расказаў, што ўмее крыху страляць (займаўся страйкболам), кіруе машынай і ведае англійскую мову. Але яму адмовілі: маўляў, замежнікаў не бяром.
— Тады ў сацсетках я ўбачыў адрасы, дзе будуць раздаваць зброю для тэрабароны, знайшоў найбліжэйшы пункт і сеў на тралейбус. Дарогай бачыў грузавікі са скрынямі — зразумеў, што гэта акурат тую зброю вязуць, — гаворыць каліновец. — На месцы было 30 мужчын недзе па 30−40 гадоў. Выйшаў начальнік тэрабароны, спытаў, хто ўмее карыстацца помпавым драбавіком. А я некалі ў цір хадзіў, дык ведаў крыху, падняў руку. Мяне падвялі да жанчыны з гэтым драбавіком. Як я зразумеў, яна раней займалася паляваннем. Кажуць, будзеш другім нумарам: калі яе параняць ці заб’юць, падбярэш зброю і будзеш трымаць пазіцыю. Падняліся на мост, чакалі там рускія танкі — іх трэба было спыніць любой цаной. Крыху пазней падвезлі яшчэ зброю, пачалі раздаваць. Ніякіх дакументаў нават не пыталі, нічога, выдалі аўтамат і патроны. Быў поўны хаос, нібы ў камп’ютарнай гульні. Паставілі на пазіцыі ахоўваць. Я суткі прастаяў на станцыі метро «Мінская».
Там і сустрэў першых беларусаў: праехаў такі чорны джып з танаванымі вокнамі на беларускіх нумарах, выйшлі чатыры хлопцы маладыя, па 25−30 гадоў, адзін быў у вышыванцы. Нам махнулі і пайшлі ў бок адміністрацыі. Не маглі зразумець, хто гэта, узялі на прыцэл іх. А аказалася, што яны добраахвотнікі, шукаюць, дзе атрымаць зброю. Хацеў бы цяпер сустрэцца з імі, тады ж толькі здалёк бачыў…
«Тут усе мараць пра вызваленне Беларусі»
Праз дзень кіраўніцтва тэрабароны запісала імя і прозвішча Альбертаса і нумар яго аўтамата. Хлопец тады запісаўся медыкам у рэзерв Абалонскай адміністрацыі. Так ён стаў валанцёрам медслужбы тэрабароны Падольскага раёна і атрымаў адпаведную даведку.
— Першы час стаяў на блакпастах, нават бачыў Юлію Цімашэнка. Машына з чорнымі вокнамі, пытаем: хто? Адкрываецца акно, і адтуль нам махае Цімашэнка і ўсміхаецца, — успамінае ён.
На блакпастах Альбертас стаяў у джынсах і паліто — у чым і прыйшоў па зброю. У пачатку сакавіка хлопец пачаў хадзіць на курсы па тактычнай медыцыне, а неўзабаве яго самога зрабілі трэнерам:
— Мы ўжо самі ездзілі па пунктах тэрабароны, вучылі байцоў. Тэрабарону трэніравалі проста ў акопах. Калі трохі фронт ад Кіева адсунуўся, ужо на нашую базу прыязджалі розныя падраздзяленні: і «Азоў», і іншыя. Пачалі нарэшце прыходзіць медыкаменты, бо спачатку іх вельмі не хапала.
У канцы красавіка ў Альбертаса пачаліся праблемы на блакпастах: тэрмін знаходжання ў краіне скончыўся, а з дакументаў была толькі даведка з тэрабароны. Трэба было размяркоўвацца ў афіцыйнае падраздзяленне, афармляць ваенны білет. Хлопец сачыў за сваімі суайчыннікамі, але стабільны літоўскі атрад так і не арганізаваўся. За тады яшчэ батальёнам Каліноўскага Альбертас, як ён сам прызнаецца, назіраў з першых дзён яго ўтварэння:
— Я б пайшоў да каліноўцаў і раней, але бачыў Кіта, Брэста, Літвіна ў інтэрв'ю. Думаў, там усе такія «Рэмба», прафесіяналы, — мяне не возьмуць, куды я там… А тут прачытаў у літоўскай газеце інтэв'ю з мужчынам, што 20 гадоў працаваў выбухатэхнікам у Літве, а калі пачалася тут вайна, пайшоў у ПКК. Да гэтага я не ведаў, што ў полк бяруць з літоўскім грамадзянствам. Дык вось у чэрвені пабачыў у іх паведамленне, што ў медслужбу набіраюць людзей. Я і напісаў. Мне адказалі, запрасілі на размову. Паразмаўлялі, мне далі выпрабаваўчы тэрмін два тыдні. Але ўжо на наступны дзень мяне паклікалі, прапанавалі пасаду начмеда (начальніка медыцынскай часткі. — Заўв. рэд.).
Атмасфера была добрая, усе вельмі матываваныя, я сапраўды быў рады, што аказаўся ў палку. Нават Брэста сустрэў неяк у калідоры, але ён літаральна праз некалі дзён загінуў, на жаль.
Чаму менавіта ПКК? У нас, па-першае, вельмі доўгая мяжа паміж Літвой і Беларуссю. У маіх жа інтарэсах мець адэкватнага суседа, а не дыктатара Лукашэнку. Я назіраў за пратэстамі 2020-га. Нават былі думкі прыехаць, але не сабраўся: кавідныя абмежаванні і іншае… Цяпер шкадую насамрэч.
Полк Каліноўскага адрозніваецца ад украінскіх частак. Тут вельмі адчуваецца, што вайна ва Украіне — другаснае. Тут усе мараць пра вызваленне Беларусі, адчуваецца, што кожнаму баліць сэрца за Беларусь. Мне гэта знаёма, бо я сам эмігрант. Шмат гадоў пражыў у Англіі, у Літву вяртаўся раз-два на год. Мне знаёмае гэтае пачуццё, калі вакол усё чужое. У палку адчуваецца рэвалюцыйны дух, асацыяцыі ідуць з паўстанцамі, партызанамі. Такі рэвалюцыйны настрой, прага пераменаў. Нават калі людзі не кажуць пра гэта, яно адчуваецца.
Бацькам пра сваю службу Альбертас паведамляў паступова: у першыя дні казаў, што сядзеў у бамбасховішчах, потым — што дапамагае рабіць барыкады, валанцёрыць у медпункце.
— Аднойчы даслаў фотку, а бацька пытае: «А чаму ты ў броніку?» Я кажу, што гэта сябар даў памераць, хаця сам стаяў у ім ужо пэўны час на блакпасце са зброяй, — гаворыць малады чалавек. — Ну так пакрысе і расказаў ім. Бацькі, вядома, хваляваліся спачатку, а потым прывыклі, зразумелі, што мне гэта ідзе на карысць, адчулі, што я ўнутрана змяніўся. Я і сам адчуваю: прайшло недзе 15 месяцаў гэтай вайны, а я нібы на 15 гадоў пасталеў.
У канцы ліпеня 2022-га ў Кіеў прыехала мая маці, яна амаль тры месяцы была валанцёрам у палку, у медпункце. У яе ж і досвед вялікі: працавала ў Англіі ў медыцыне. Тут лячыла нашых хлапцоў, мы на пару працавалі, яна мне тады вельмі дапамагла. Маці 56 гадоў, але выглядае яна маладзейшай, на 46.
«З пачаткам вайны ва Украіне я зразумеў, наколькі для мяне асабіста важная свабода»
Спачатку ў медыцынскай службе палка, прызнаецца наш суразмоўца, было даволі хаатычна, даводзілася выконваць адначасова шмат функцый. Так, Альбертас і прымаў хворых байцоў, і наведваў параненых у шпіталях, і праводзіў курсы медпадрыхтоўкі, і сартаваў медыцынскую гуманітарку, што прыходзіла з розных краін. У канцы лета — пачатку восені ездзіў на Запарожскі фронт пад Гуляйполе, яго група дзяжурыла літаральна за некалькі кіламетраў ад «перадка», падбіраючы і ратуючы параненых. Трапілі тады медыкі і пад мінамётны абстрэл, але абышлося.
— Цяпер у асноўным займаюся інструктарскай дзейнасцю — вучу рэкрутаў базавым рэчам, каб уратаваць жыццё ў выпадку ранення. Мне падабаецца мая праца, але ўсё ж мару працаваць у кейсваку (каманда, якая эвакуюе параненых, а потым перадае медыкам глыбей у тыл. — Заўв. рэд.) ля фронту. Цяпер трэба ўласным здароўем заняцца — бо на перадку трэба быць у ідэальнай форме, іначай доўга там не працягнеш. Таму, можа, у перспектыве займуся акурат такой справай, бо не люблю доўга сядзець на адным месцы.
Самы страшны эпізод, прызнаецца хлопец, нават не звязаны непасрэдна з баявымі сутыкненнямі. На пяты дзень вайны добраахвотнік напаткаў патруль і ўспомніў, што забыў дома ўсе свае дакументы:
— Тады ж увесь Кіеў проста ашалеў на тэме дыверсантаў. Іх, вядома, столькі і не было, колькі іх шукалі. Але тады абышлося: паказаў свой тэлефон, там большасць кантактаў была з тэрабароны. Таксама вельмі страшна, як вайна мяняе людзей. Быў у нас хлопец, аўтамеханік, мой сусед па пакоі. Потым ён перакваліфікаваўся на мінамётчыка, выправіўся на фронт і атрымаў моцную кантузію. Калі ён вярнуўся, я яго нават не пазнаў — абсалютна іншы чалавек. Быў вясёлы, вельмі гаваркі, пастаянна мне не даваў спаць, нешта расказваў… А тут увесь час ляжаў і практычна не размаўляў. А ён малады, майго ўзросту. З пазітыўных успамінаў — беларускі марш памяці Міхася Жызнеўскага 16 студзеня ў Кіеве, калі калона прайшла па цэнтры горада да Майдана. Я так пранікся! Гэта была для мяне быццам міні-версія таго пратэсту 2020 года ў Беларусі, цэлае мора вашых нацыянальных сцягоў, адчуў гэта на сабе, мяне вельмі натхніла і ўразіла, да слёз проста.
Альбертас думае па-літоўску, але ўжо можа крыху размаўляць на ўкраінскай мове і разумее беларускую. Кажа, што суразмоўцы адзначаюць у яго нават беларускі акцэнт.
Каліновец зазначае, што беларусы, на яго думку, моцна адрозніваюцца і ад літоўцаў, і ад украінцаў. Ён падкрэслівае паслухмянасць і імкненне датрымлівацца правілаў сярод знаёмых беларусаў:
— З аднога боку, гэта добра, з іншага — не вельмі. Нават калі я праводжу заняткі па тактычнай медыцыне, беларусы вельмі ўважліва слухаюць, не спрачаюцца, маўляў, нас вучылі па-іншаму. Яны адкрытыя да новага, неканфліктныя. З іншага боку, гэта адыграла злосны жарт, бо Лукашэнка так доўга пануе ў Беларусі.
Заставацца ва Украіне Альбертас плануе да перамогі. Кажа, што дакладна пойдзе з усімі ў выпадку, калі полк Каліноўскага рушыць вызваляць і Беларусь:
— Самая вялікая каштоўнасць для мяне — свабода. З пачаткам вайны ва Украіне я зразумеў, наколькі для мяне асабіста важная свабода: свабода выбару, дзеяння, перамяшчэння, выказвання і гэтак далей. Быць літоўцам, я лічу, — гэта мець свабоду і любоў ва ўсіх сэнсах. Для мяне любоў немагчымая без свабоды: несвабодны чалавек не можа паўнавартасна любіць. Ну і наадварот: свабода без любові таксама немагчымая.
А далей Альбертас хоча дапамагаць аднаўляцца байцам: не толькі фізічна, але і маральна.
— Таксама бачу сябе ў праектах Літва — Беларусь — Украіна, бо веру ў супольнасць краін паміж Балтыйскім і Чорным марамі: будзе і аднаўленне Украіны і Беларусі, і культурныя праекты, і г. д. Трэба будзе аднаўляць адносіны паміж нашымі краінамі, развіваць сувязі. Веру, неўзабаве так і будзе! — перакананы хлопец.
